Kpss Koçluğu olarak KPSS 2019 TARİH- İslamiyet Öncesi Türk Tarihi ders notlarını öğrencilerimizle paylaşıyoruz.
UYGURLAR (744-840)
- Uygur adı şahin gibi dolaşan, hücum eden,akraba,müttefik anlamına gelmektedir.
- Uygularların ilk lideri Kutluk Bilge Kül Kağan Döneminde Karabalgasun(Ordubalık) şehrini kurarak burayı başkent haline getirmişlerdir.
- Moyen-Çur Kağan döneminde Türk Birliği yeniden sağlanmış ve en parlak dönemi yaşamıştır.
- Bögü Kağan, Manihanizm’i resmi din olarak kabul eden ilk Türk liderdir. Manihanizm dininin temel özelliği ise savaşı ve et yemeyi yasaklamasıdır.
- Uygurların din değişimine bağlı olarak hayvansal gıdalardan uzaklaşmaları hem tarıma yönelmelerine hem de savaşçı özelliklerinin zayıflamasında etkili olmuştur.
- Uygurlarda tarım faaliyetlerinin yoğunlaşması ile yerleşik yaşam başlamış ve ilk Türk şehirleri kurulmuştur.
- Kurulan bu şehirlerde Türk tarihinin ilk mimari eserleri ortaya konmuştur.
- Kıtlık,salgın hastalıkların etkisi ile devlet zayıflamış ve yıkılmıştır
- Uygurlarda Manihaizm’in etkisi ile hükümdar isimlerinin başına Ay, Kün ekleri gelmiştir.
- Uygurlar, 14 harften oluşan milli alfabe kullanmışlardır.
- Stupa adı verilen tapınaklar yapmışlardır. En önemli tapınakları Hoça(Koço) Tapınağı’dır.
- Uygurlar Çin, İran ve Hint sanatlarından etkilenmişlerdir.
- İlk Türkçe kitapları basmışlardır.
- Vakıflara benzer yapılar oluşturmuşlardır.
- Mağara tapınakları ünlüdür. Bu tarzın en seçkin örnekleri bezeklik Bu mabetlerin duvarlarını dini nitelikli freskolarla donatılmıştır. Bu nedenle bu tarz resimlerde bezeklik adını almıştır.
- Bilinen ilk Türk kütüphanesini
- Harf hareketli matbaayı kullandılar.
- Kendilerine ait Uygur alfabesini oluşturmuşlardır. Uygur alfabesi, Soğd alfabesinden etkilenmiştir.
- Vasiyetname, velayetname gibi bir çok hukuki meseleyi yazıya geçirmişlerdir.
- İlk defa kağıt para (çav) kullanmışlardır.
- Faizle borç vererek bankacılığın temellerini atmışlardır.
- Türk tiyatrosunun(Orta Oyunu) temellerini atmışlardır.
- Türk tarihinin ilk şehirlerini kurmuşlardır. (Beşbalıki Ordubalık, Turfan, Kaşgar)
- Türklerde örgün eğitimin temellerini atmışlardır.
- Uygurlarda en önemli ihraç malzemesi Uygur Tuzu olarak bilenen Nişa
- Minyatür sanatını geliştirmişlerdir.
- Göç ve Türeyiş destanları Uygurlar’a ait önemli sözlü edebiyat eserleridir.
- Karabalasagun ve Şine-Uşi yazıtları ile Moyen Çur Anıtı Uygurlar’ın yazılı edebiyat eserleridir.
- Akapunktur göz tedavisini kullandılar.
- Çiçek aşısını uygulamışlardır.
- Pandomim, şan ve opera yaptılar.
- Töreleri yazılı hale getirdiler.
NOT: Yerleşik Yaşamın Kesin Kanıtları: (KPSS 2019)
- Tarımsal Faaliyetler
- Tohumluk Buğday Ambarları
- Duvar resimleri (fresko)
- Mimari eserler
AVARLAR (JUAN-JUAN) (562-805)
- Orta Asya’da başında Bayan Han’ın bulunduğu bir devlet kurmuşlardır.
- Hem Asya’da hem Avrupa’da devlet kurmuşlardır.
- İstanbul’u Sasanilerle birlikte kuşatan ilk Türk devletidir.
- Üzengi’yi Avrupa’ya taşımışlardır.
- Hristiyanlığı kabul eden ilk Türk devletidir.
BULGARLAR (583-1237)
- Kubrat yönetiminde kurulmuştur.
- Bulgarlar, İstanbul’u ikinci defa kuşatan Türk topluluğudur.
- Bulgar Türkleri, Şan Kızı Destanı’nı ortaya koymuşlardı
TUNA BULGAR DEVLETİ (679-864)
- Boris Han’la birlikte Hristiyanlığı kabul edip milli benliklerini kaybetmişlerdir.
- Tuna Bulgar hükümdarları Çar unvanını kullanmışlardır. (İlk kullanan Simon)
İTİL (VOLGA) BULGARLARI (968-1237)
- İtil Bulgarları, İslamiyet’i resmi din haline getiren ilk Türk devletidir.
- Almış Han zamanında İslam dinini kabul etmişlerdir.
- İbn-i Fadlan Seyahatnamesi(Rihle)nde İtil Bulgarlarından sıkça bahsetmektedir.
NOT: (ÖNEMLİ)
İslamiyet’i kabul eden ilk Türk Devleti İtil Bulgarları
İslamiyet’i kabul eden ilk Türk topluluğu Karluklar
İslamiyet’i Orta Asya’da kabul eden ilk Türk devleti Karahanlılar’ dır.
HAZARLAR (630-968) (KPSS 2019)
- Hazarlarda devletin başında duran kağan sembolik mahiyette olmuştur. Devlet idaresi tamamı ile Bey adını taşıyan şahsın elinde bulunmuştur. Bu durum Hazarlarda Çift Hakimiyet anlayışına örnektir.
- Osman döneminde Müslümanlarla savaşlar yapan Hazarlar, Emeviler Dönemi’nde de Kafkasya Bölgesi’nde İslam ilerleyişini durdurmuşlardır. İslam Orduları ile savaşan ilk Türk devletidir.
- -IX. Yüzyıllar arasında Hazar ülkesinde sağlanan hoşgörü ortamı bu döneme Hazar Barış Çağı, Panhazaria(Hazar Birliği) denmesine neden olmuştur.(ÖNEMLİ)
- Yönetici zümresinin Musevi olduğu Hazarlar arasında diğer devletlerle kurdukları ilişkiler sonucunda İslamiyet, Hristiyanlık ve Musevilik yayılmıştır.
- Museviliği kabul eden tek Türk devletidir.
- Yahudiliği kabul eden ilk Hazar Hakanı Bulan Han’dır.
- Hazarların en büyük etkisi Ruslar üzerinde olmuş ve Rus prenslikleri Hazarların devlet ve ordu teşkilatını örnek alarak güçlenmiştir.
- Günümüzde Hazar Denizi’nin adı bu Türk devletinden kalmıştır.
- Hazar ülkesinde dini yönden hoşgörülü bir ortamın bulunduğunun önemli bir başka kanıtı da halk arasında davalara Müslüman, Hristiyan ve Şamanlardan oluşan bir hakimler kurlunun bakmasıdır.
- İlk Türk-Arap Savaşları Hazarlar Dönemi’nde başladı.
- Kafkasların Araplaşmasını önlediler.
- Hazar ülkesinde Müslümanların liderine HAZZ (ÖNEMLİ)
- Hazarlara dair önemli bilgiler İbn-i Havkal Seyahatnamesi’nde yer almaktadır.
- Kürk Yolu üzerinde yoğun ticaret yapmışlardır.
- Günümüzde Polonya’da yaşayan Karay Türkleri Hazarların devamıdır.
- İslamiyet öncesinde orduda ücretli asker bulunduran tek Türk devleti Hazarlar olmuştur. (ÖNEMLİ)
MACARLAR (KPSS 2019)
- Bilinen ilk lideri Arpad’tır.
- Macarlar Türk dili ve kültürünü araştıran il toplulukdur.
- Dünyanın ilk Türkoloji Enstitüsü 1870 yılında Budapeşte’de kurulmuştur.
PEÇENEKLER (KPSS 2019)
- Devlet kuramamış bir Türk topluluğudur.
- Peçeneklerin bir kısmı Bizans ordusunda ücretli olarak görev almıştır.
- Liderleri Turak döneminde Hristiyanlığı benimsediler.
- Divan-ı Lügat’it Türk’te Peçenekler ‘’ Rum diyarına yakın oturan Türklerden bir bölük’’ olarak anlatılmıştır.
- 1071 Malazgirt Savaşı’nda Bizans ordusundaki Peçenek kuvvetleri, Selçukluların tarafına geçerek Türklerin savaşı kazanmalarında önemli bir rol oynamıştır.
- İstanbul’u kuşatmayı planlayan Çaka Bey ile Peçenekler ve Selçuklular ittifak yaparak Bizans’ı üçlü baskı altına almıştır. Bu baskından kurtulmak isteyen Bizanslılar, Kıpçaklarla anlaşarak Kıpçakların, Peçeneklere saldırmalarını sağlamışlardır. Kıpçaklar 1091 Meriç Savaşında Peçenekleri yenerek siyasi varlıklarına son vermiştir.
- Nagy Szent Miklos hazinesinin Peçeneklere ait olduğu ileri sürülmektedir.
KIPÇAKLAR(KUMANLAR)
- Kıpçakların Ruslarla yaptıkları mücadeleler, Rusların İgor Destanı’na konu olmuştur.
- Kıpçakların Oğuzlarla yaptıkları mücadeleler, Dede Korkut Hikayelerine konu olmuştur.
- Codex Cumonicus adı verilen iki ciltlik Kıpçak sözlüğü oluşturdular.
Codex Cumanicus: Latince-Kıpçakça-Farsça sözlüktür. Genovalı ve Venedikli tacirler ve misyonerler tarafından meydana getirilmiştir. Kıpçak diline ait bazı gramer kuralları, İncil’den tercümeler ve bazı Katolik ilahilerinin Kıpçakça tercümeleri vardır. Ayrıca kıpçak kültürüne ait bilgilere de yer verilmiştir. 1500 Kıpçakça kelime ihtiva eden sözlükte Türklerin şehir hayatına, ev eşyalarına,çeşitli yemeklere, sanat anlayışlarına, elbiselerine, devlet yönetimlerine vb. yer verilmiştir. Sözlük Venedik’te San Marco Kütüphanesi’nde bulunmaktadır.
Kpss tarih soru dağılımı ve tavsiyeler yazımıza buradan , Kpss matematik soru dağılımı ve tavsiyeler yazımıza ise buradan ulaşabilirsiniz.
Ülkemizin geleceği olan tüm adaylara başarılar dileriz.
KPSS KOÇLUĞU
DAİMA İLERİ !